روشهای پیشگیری از مشکلات گوارش

یکی از شایع ترین مشکلات و نارحتی ها در خصوص سلامت انسانها، مشکلات گوارشی است که در برخی از موارد این مشکلات بدخیم هستند و عوارض جبران ناپذیری را دارند و باید متخصص گوارش درمان آنها را تشخیص دهد. در این مطلب از یک مشهد در این مورد بیشتر صحبت کره ایم.

اگر مشکلات گوارشی دارید، این‌ها را نخورید

ما هم در رژیم سلامت برای پیشگیری و هم در رژیم درمانی سوءهاضمه همیشه به مصرف آب، میوه و سبزی و فیبرهای محلول در آب توصیه داشته‌ایم؛ اما در اینجا می‌خواهیم نبایدهای این بیماری را به شما بگوییم. با ما باشید…

همان طور که می‌دانید رعایت رژیم غذایی سلامت به معنای رعایت بخور نخورهای غذایی است؛ اما ما تا به حال در بیشتر موارد فقط به بایدهای آن پرداخته‌ایم. اینکه میوه و سبزی بخورید، مایعات بخورید، پروتئین خالص و کم چرب مصرف کنید و خیلی چیزهای دیگر.

همان طور که می‌دانید بیماری‌های گوارشی که از شایع‌ترین بیماری‌های جامعه ما نیز هستند به طور قابل‌توجهی با رژیم غذایی مصرفی در ارتباط‌اند و از این رژیم تأثیر می‌پذیرند.

سوءهاضمه هم یکی از شایع‌ترین این مشکلات گوارشی است. زمانی که شخصی به سوءهاضمه مبتلا می‌شود علامت‌ها و عوارضی مانند تهوع، استفراغ و نفخ واقعاً آسایش و آرامش را از فرد می‌گیرند. ما هم در رژیم سلامت برای پیشگیری و هم در رژیم درمانی سوءهاضمه همیشه به مصرف آب، میوه و سبزی و فیبرهای محلول در آب توصیه داشته‌ایم؛ اما در اینجا می‌خواهیم نبایدهای این بیماری را به شما بگوییم:

محصولات لبنی

یکی از مهم‌ترین گروه‌های غذایی که ضمن ارزش و احترامی که برای آن‌ها قائل هستیم گوارش سختی دارند لبنیات هستند. شاید یکی از علت‌های اصلی آن وجود قند لاکتوز در شیر و محصولات لبنی باشد. زمانی که هضم و جذب این قند به درستی انجام نشود نفخ و تجمع گاز در روده‌ها مشکل اصلی خواهد بود.

این همان اتفاقی است که در مبتلایان به عدم تحمل لاکتوز می‌افتد. در این شرایط اگر شما مقدار زیادی قند لاکتوز را همراه شیر و لبنیات دریافت کنید، این قند وارد روده بزرگ شده و اسهال، شدید و شدیدتر می‌شود. پس فراموش نکنید در طی مدتی که دچار سوءهاضمه هستید به جای شیر از گروه لبنیات، ماست و پنیر را انتخاب کنید که حاوی لاکتوز کمتری‌اند.
بدن ما در مقابل هضم و گوارش غذاهای خیلی شیرین و خیلی شور خیلی به زحمت می‌افتد! زمانی که شما بیمار هستید باید ضعیف شدن بدن خود را بپذیرید و او را به زحمت نیندازید

غذاهای ادویه‌ای و تند

اگر شما در حال حاضر مبتلا به تهوع، استفراغ و اسهال هستید، بهتر است از مصرف مواد غذایی که دستگاه گوارش را تحریک می‌کنند پرهیز کنید. این‌ها همان غذاهای ادویه‌ای و تند هستند که استاد عصبی کردن دستگاه گوارش‌اند. غذاهای تند و ادویه‌ای فوق‌العاده متغیر عمل می‌کنند.

در برخی افراد باعث علامت‌های شدید انواع بیماری‌های گوارشی می‌شوند و در برخی دیگر ممکن است بی‌تأثیر باشند؛ اما برای افراد دچار مشکلات گوارشی قطعاً حکم دشمن را دارند.

عدم تحمل به فروکتوز

عدم تحمل فروکتوز بیماری گوارشی دیگری است که روده باریک قادر به جذب فروکتوز نمی‌باشد و یا در این عمل ضعیف است.

ریفلاکس، نفخ و اسهال از علامت‌های این بیماری‌اند. اسپاسم عضلات دستگاه گوارش و تهوع هم می‌تواند طی عدم تحمل به فروکتوز ایجاد شود؛ بنابراین طی مدت زمانی که مشکل سوءهاضمه وجود دارد بهتر است از مواد غذایی که محتوای فروکتوز بالایی دارند پرهیز کنید مانند شربت ذرت، عسل، انگور، خربزه، نوشیدنی‌های گازدار حاوی فروکتوز و خیلی از خوراکی‌های دیگر.

غذاهای چرب

غذاهای چرب باعث تحریک انقباضات در دستگاه گوارش می‌شوند. جالب است بدانید این مواد غذایی با کاهش سرعت تخلیه معدی باعث بدتر شدن یبوست و با افزایش حرکات و انقباضات روده‌ای باعث ایجاد و بدتر شدن اسهال می‌شوند.

به طور کلی تأثیر این مواد غذایی بر افراد وابسته به نوع غذای مصرفی و نیز وضعیت گوارشی فرد است؛ اما به این دلیل و به صدها دلیل تغذیه‌ای دیگر ما همواره مصرف مواد غذایی کم‌چرب و وعده‌های غذایی کم‌چرب و کم‌حجم را به شما توصیه می‌کنیم.

مخصوصاً زمانی که پای مشکل گوارشی مثل سوءهاضمه هم وسط باشد بهتر است از این متهم‌ها حداقل برای یک هفته دوری کنید: مواد غذایی پر چربی مانند کره، بستنی، شیر و ماست پرچرب، گوشت قرمز، پنیر خامه‌ای و سایر پرچرب‌هایی که خودتان بهتر می‌شناسید.

زالو درمانی توسط خانم در مشهد

شیرین‌کننده‌های مصنوعی

یکی از مهم‌ترین شیرین‌کننده‌های مصنوعی که رئیس باند شیرین‌کننده‌های مشکل‌ساز است، قند سوربیتول است. این قند یک قند دیرهضم است که به طور طبیعی در برخی میوه‌ها هم وجود دارد.

مثل آلو، سیب‌ها، هلو و گیلاس؛ اما از نوع مصنوعی آن در صنعت مواد غذایی برای شیرین کردن آدامس و برخی فراورده‌های غذایی دیگر استفاده می‌کنند. به محض اینکه سوربیتول وارد روده بزرگ می‌شود باعث ایجاد حجم بالایی از گاز، نفخ و اسهال خواهد شد. پس اگر شما هم مبتلا به اسهال و یا نفخ هستید بهتر است قبل مصرف مواد غذایی صنعتی، حتماً برچسب اطلاعات تغذیه‌ای روی آن را مطالعه کنید.

کافئین

کافئین هم استاد تحریک دستگاه گوارش است. کافئین باعث حرکت سریع‌تر مواد غذایی در دستگاه گوارش خواهد شد.

به همین خاطر است که مصرف مقادیر بالا از آن به راحتی ایجاد اسهال می‌کند. پس به شما توصیه می‌کنیم در زمان ابتلا به اسهال از مصرف کافئین پرهیز کنید.

دقت داشته باشید که این پرهیز شامل نوشیدنی‌هایی مانند قهوه، نسکافه و نوشابه‌های صنعتی، شکلات و خلاصه تمام ترکیباتی که حتی مقدار محدودی کافئین دارند نیز می‌شود.

مواد غذایی خیلی شیرین و خیلی شور

بدن ما در مقابل هضم و گوارش غذاهای خیلی شیرین و خیلی شور خیلی به زحمت می‌افتد! زمانی که شما بیمار هستید باید ضعیف شدن بدن خود را بپذیرید و او را به زحمت نیندازید.

خیلی از افراد در زمان ابتلا به بیماری‌های گوارشی شدیداً به مواد غذایی شیرین مثل شکلات واکنش منفی نشان می‌دهند. پس بهتر است در این دوره در مصرف مواد غذایی شور و شیرین میانه رو باشیم.

بیماری های دستگاه گوارش را بیشتر بشناسید

از هنگامی که شروع به جویدن لقمه غذا می کنیم، هضم غذا شروع می شود و در واقع کار دستگاه گوارش آغاز می شود. دستگاه گوارش یکی از دستگاه های فعال در بدن انسان است که کار خود را در ۴ بخش بلع، گوارش، جذب و هضم انجام می دهد.
مواد غذایی پس از ورود به معده با آنزیم های درون معده مخلوط می شود تا به اجزای ساده تری تجزیه شود. سپس این مخلوط از معده خارج می شود و به روده ها می رود تا از آن جا، مواد غذایی تجزیه شده جذب جریان خون شود. موادغذایی تجزیه شده از طریق جریان خون در اختیار یاخته های بدن قرار می گیرد و مواد غذایی که جذب نمی شود، به طور طبیعی دفع می شود.

دستگاه گوارش به عنوان یکی از مهم ترین دستگاه های بدن، بیماری های مربوط به خود را دارد که گریبانگیر بسیاری از افراد است.
درباره دستگاه گوارش و بیماری های مرتبط با آن با دکتر سیدامیر میرباقری متخصص گوارش و عضو هیئت علمی دانشگاه تهران گفت وگو کردیم. دکتر میرباقری در توضیح چگونگی کار دستگاه گوارش می گوید: دستگاه گوارش از دهان شروع می شود و تا انتهای روده بزرگ که محل خروج مواد دفعی است، ادامه پیدا می کند. این دستگاه شامل لوله مری است که به معده که کار آن خرد و آسیاب کردن غذاست، منتهی می شود سپس به روده باریک می رود که محل اصلی جذب غذاست.
۲ عضو در جذب به روده بزرگ کمک می کند یکی کبد که با ترشح آنزیم و صفرا باعث هضم غذا می شود و یکی لوزالمعده که وظیفه نرم کردن مواد غذایی را دارد تا مواد غذایی در معرض سلول های روده باریک قرار بگیرد و جذب شود. مازاد مواد غذایی به روده بزرگ تحویل داده می شود که کولون نام دارد. آب مواد غذایی در کولون جذب مجدد ومواد اضافی دفع می شود.
مهم ترین بیماری های دستگاه گوارش در ایران به ۲ دسته تقسیم می شود گروه اول بیماری هایی است که خطرناک نیست و گروه دوم شامل بیماری هایی می شود که خطرناک است.
در گروه اول شایع ترین بیماری در ایران و جهان رفلاکس است یا همان ترش کردن که در واقع برگشت اسید از معده به مری است. بعد از آن سندروم روده تحریک پذیر، زخم معده، اثنی عشر و بیماری های التهابی روده که همگی بیماری های خوش خیم دستگاه گوارش است از جمله بیماری های خطرناک دستگاه گوارش، سرطان ها محسوب می شود که در کشورهای مختلف شیوع زیادی دارد. در ایران، شایع ترین سرطان دستگاه گوارش، سرطان معده و سپس سرطان مری و سرطان کولون (روده بزرگ) است. در اروپا و آمریکای شمالی، شایع ترین سرطان‌ها، سرطان‌کولون است.این تفاوت به مسائل ژنتیک و نوع تغذیه ارتباط دارد. تصور ما بر این است که طی ۲۰ سال آینده شایع ترین سرطان دستگاه گوارش در ایران، سرطان کولون باشد. هم اکنون پس از بیماری های قلبی عروقی، دومین علت مرگ و میر در جهان، (اگر تصادفات و جنگ و حوادث غیرمترقبه را کنار بگذاریم) سرطان های دستگاه گوارش است. یک سری بیماری های ویژه کبد از جمله هپاتیت و یرقان هم جزو بیماری های دستگاه گوارش محسوب می شود که مبحث جداگانه ای دارد.
دکتر میرباقری درباره علت اصلی شیوع سرطان معده در ایران توضیح می دهد: در مناطقی در ایران که طی نسل ها عادت های غذایی نادرست مثل استفاده از غذاهای مانده، غذاهای پرنمک و شور و غذاهای دودی وجود دارد، سرطان معده رایج تر است هم چنین کمبود ویتامین C، گنجانده نشدن میوه و سبزیجات در رژیم غذایی، وجود میکروب هلیکو باکتری از دیگر عوامل بروز سرطان معده است. در مناطقی از ایران فرهنگ غذا خوردن، سنتی است.
مثلا غذایی را که ۲ روز قبل تهیه شده و در یخچال نگهداری نشده است، مورد استفاده قرار می دهند. طبق تحقیقات از زمان استفاده از یخچال و سردکن در بسیاری از کشورها آمار سرطان معده کاهش پیدا کرده است. در آمریکا و اروپا طی دهه های اخیر آمار سرطان معده پایین آمده است و علت اصلی آن استفاده از یخچال و نگهداری صحیح مواد غذایی است در حالی که در برخی مناطق ایران این فرهنگ هنوز جانیفتاده است.
مواد غذایی خارج از یخچال دچار فعل و انفعالات شیمیایی می شود که مصرف آن ها احتمال ابتلا به سرطان معده را در مصرف کننده زیاد می کند بنابراین استفاده از یخچال برای نگهداری از مواد غذایی یک اصل است که باید عموم جامعه را نسبت به آن آگاه کرد.
وی درباره سرطان مری که یکی از شایع ترین سرطان ها در ایران است، ادامه داد: سرطان مری بیشتر در مناطقی از ایران گزارش می شود که در این زمینه چند عامل موثر است. یکی به کمبود سلنیوم در خاک مربوط می شود، مورد دوم به نوع تغذیه برمی گردد.
طبق تحقیقات کسانی که از مواد غذایی تازه و سبزیجات استفاده می کنند بسیار کمتر از دیگران به سرطان مری مبتلا می شوند. از همه مهم تر نوشیدن و صرف غذاهای داغ است که در فرهنگ ما بسیار شایع است. غذا و نوشیدنی داغ در درازمدت به مری صدمه جدی می زند و یکی از عوامل اصلی ابتلا به سرطان مری است البته نباید عوامل ژنتیک را نادیده گرفت. در بعضی از خانواده ها، احتمال ابتلا به سرطان معده یا مری، بیشتر از دیگران است.
علت ایجاد سرطان روده در بسیاری از نقاط جهان به جز عوامل ژنتیکی، خوردن چربی حیوانی است. ثابت شده است در کشورهایی که چربی حیوانی زیادی مصرف می شود مثل گوشت قرمز چرب، استیک، همبرگر، غذاهای آماده مثل سوسیس، کالباس، سرطان روده بزرگ شایع است.
در کشورهایی که مصرف این غذاها کمتر است، سرطان روده بزرگ کمتر است. به همین دلیل است که احتمال داده می شود با روند رو به افزایش گرایش جوانان و خانواده ها به مصرف غذاهای آماده و پرچرب، طی ۲۰ سال آینده شیوع سرطان روده بزرگ در ایران بیشتر از سرطان معده و مری باشد.
استاد دانشگاه تهران درباره شیوع زخم معده و اثنی عشر می گوید: این ۲ بیماری در جهان رو به کاهش است و در ایران نیز همین روال را دارد. یکی از دلایل این است که این ۲ بیماری ارتباط مستقیمی با باکتری هلیکو باکترپیلوری دارد. این باکتری در دوران کودکی از فردی به فرد دیگر منتقل می شود و انتقال آن اجتناب ناپذیر است و خطرناک هم نیست. این باکتری در برخی افراد در دوران بزرگسالی باعث ایجاد زخم می شود. البته باید ذکر کرد که زخم اثنی عشر بسیار شایع تر از زخم معده است که علت اصلی بروز آن همان باکتری است و پس از آن مصرف قرص های مسکن بدون تجویز پزشک در درازمدت است. مصرف بروفن، آسپرین و ایندومتاسین چه در سنین جوانی برای تسکین سردرد و چه در سالمندان برای تسکین آرتروز و دردهای مفصلی در درازمدت باعث ایجاد زخم اثنی عشر می شود. زخم اثنی عشر و معده خوش خیم تبدیل به سرطان نمی شود و این شایعه که زخم معده تبدیل به سرطان می شود، کاملا نادرست است.
بیشتر این زخم ها خوش خیم است و با درمان مناسب، برای همیشه از بین می رود. به کسانی که سابقه زخم معده و اثنی عشر دارند، توصیه می شود مسکن هایی مانند بروفن را، حتما پس از صرف غذا مصرف کنند و همراه آن کپسول اوماپرازون را که برای جلوگیری از ترشح اسید معده تجویز می شود، بخورند و اصولا خوردن مسکن بدون تجویز پزشک را به هیچ کسی توصیه نمی کنیم.
دکتر میرباقری درباره توزیع جنسیتی بیماری های دستگاه گوارش می گوید: سرطان های دستگاه گوارش در مردان شایع تر است اما زخم اثنی عشر در بین زنان کمی بیشتر از مردان است. هم چنین سندروم روده تحریک پذیر در تمام دنیا در زنان بیشتر مشاهده می شود زیرا زنان حساس تر و عاطفی تر هستند و دستگاه گوارش آن ها به سرعت تحت تاثیر مسائل روحی شان قرار می گیرد.
به طور کلی در مورد بیماری های گوارشی نیز همانند دیگر بیماری ها، پیش گیری مقدم بر درمان است. به والدین توصیه می کنیم که با مصرف غذاهای خانگی، از ابتدا ذائقه فرزندانشان را با غذاهای سالم سازگاری دهند و از مصرف مداوم غذاهای آماده بپرهیزند.